top of page

 

System Operacyjny

System operacyjny - (ang. skrót OS Operating System) - oprogramowanie, które
zarządza sprzętem oraz aplikacjami komputera. Podstawą wszystkich systemów operacyjnych
jest wykonywanie podstawowych zadań takich jak: kontrolowanie i przypisywanie pamięci,
przydział czasu procesora, obsługa urządzeń, ustalanie połączeń sieciowych oraz zarządzanie
plikami. Wiele systemów operacyjnych posiada środowiska graficzne ułatwiające ich obsługę.
Określenie to jednak nie jest w pełni ścisłe. Czasem potocznie mówi się tak mając na myśli
całość oprogramowania dostarczanego z zakupionym komputerem, czasem samo jądro
systemu operacyjnego, czasem bootloader, czasem z kolei chodzi o całą rodzinę systemów
operacyjnych (np. Microsoft Windows).
Użytkownik i programy uruchamiane na komputerze z systemem operacyjnym nie
odwołują się bezpośrednio do maszyny fizycznej (elektroniki komputera), tylko do
funkcji udostępnianych przez system operacyjny, będący dla innych programów
maszyną wirtualną.


Maszyną wirtualną - nazywamy programy, które stanowiąc środowisko uruchamiania dla
innych programów, tworzą pewien logiczny model rzeczywistego komputera.
Na przykład znana komenda DOSa (trybu MS-DOS) „del plik" wpisana pod
systemem operacyjnym DOS ma spowodować skasowanie wybranego pliku z bieżącego
katalogu. Użytkownik, wpisując taką komendę, może uważać, że wydał polecenie
komputerowi, czyli maszynie fizycznej. Naprawdę jednak wydał polecenie systemowi
operacyjnemu, który dopiero zamieni tę komendę na szereg czynności wykonywanych
w procesorze, pamięci komputera i na dysku, prowadzących do usunięcia pliku.
Mówimy więc, że użytkownik pracuje na maszynie wirtualnej.

 

Trzy główne elementy systemu

 

Przyjęto podział na trzy główne elementy budowy systemu operacyjnego:

  • jądro systemu - wykonujące ww. zadania,

  • powłoka - specjalny program komunikujący użytkownika z systemem operacyjnym,

  • system plików - sposób zapisu struktury danych na nośniku.

 

Jądro (ang. Kernel) jest częścią systemu operacyjnego, która przyjmuje kierowanie
do niego zlecenia od programów użytkowych oraz użytkownika komputera i wykonuje je
przydzielając im zasoby komputera i urządzenia zewnętrzne
Jądro jest najważniejszą częścią systemu operacyjnego, która działa zawsze. To
pierwszy program, który startuje po uruchomieniu komputera, i ostatni, jaki jeszcze działa
przy zamykaniu systemu. Jądro zajmuje się przydzielaniem czasu procesora poszczególnym
programom, przydziałem pamięci i obsługą pamięci masowych.
Komunikacja programów użytkowych i użytkownika z jądrem systemu odbywa się za
pośrednictwem powłoki systemu
 

Powłoka systemu (ang. Stell) jest programem, który interpretuje (stąd często
nazywana jest interpretatorem) polecenie przesyłane do jądra systemu.
Powłoki mogą być tekstowe lub graficzne. Do najbardziej znanych powłok
tekstowych naleŜą: command.com w systemie DOS oraz bash, sh, csh w systemach
linuxowych. Najpopularniejszymi powłokami graficznymi są Eksplorator w systemie
Windows oraz GNOME i KDE w systemach linuxowych. Większość współczesnych
systemów operacyjnych ma budowę warstwową

 

 Podstawowy podział systemów operacyjnych

 

Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem rozróżniamy:
 

Systemy tekstowe – komunikacja za pomocą wydawanych z linii poleceń komend (CP/M, DOS)

 

Systemy graficzne – komunikujące się za pomocą graficznych okienek i symboli (ikon), obsługa komputera polega na manipulowaniu kursorem i wybieraniu ikon odpowiadających określonym programom (zadaniom) z kolei pod względem architektury, systemy dzielimy na:

 

  • monolityczne (jednozadaniowe) – o najprostszej strukturze i jednozadaniowe – system wykonuje tylko jedno zadanie (polecenie),

 

  • warstwowe (wielozadaniowe) – o hierarchicznej strukturze poleceń systemowych – system wykonuje w tym samym czasie kilka zadań (poleceń)

 

  • klient/serwer – o bardzo rozbudowanej strukturze – system pełni nadzór nad podrzędnymi systemami zainstalowanymi na poszczególnych komputerach w sieci. Aplikacje postrzegane są przez system operacyjny jako "klienci" dostarczających im swoich usług serwerów. "Klienci" komunikują się z serwerami poprzez jądro systemu a każdy serwer pracuje w własnej, wydzielonej i chronionej przestrzeni adresowej pamięci operacyjnej, dobrze odizolowany od innych procesów.

bottom of page